พลังงานน้อย เพราะเป็น HSP-Highly Sensitive Person

ในยุคที่สิ่งแวดล้อมกระทบเราตลอดเวลา ไหนจะฝนฟ้าอากาศ,คน,ข่าวข้อมูล อะไรไม่รู้เยอะแยะไปหมด ขนาดคนที่ไม่ได้มีภาวะนี้ยังอาจจะรู้สึกเหนื่อยด้วยซ้ำ 

Sensitive ก็คือ อ่อนไหว Sensitive Person คนที่อ่อนไหวง่าย เจ้าอารมณ์ เจ้าน้ำตา Highly Sensitive​ Person คืออะไร มีอะไรที่อ่อนไหวกว่า sensitive person ด้วยเหรอ…

Highly อย่างสูงหรืออย่างมาก รวมกันก็เป็น คนที่อ่อนไหวอย่างมาก ขอเรียกว่า คนที่อ่อนไหวง่ายเป็นพิเศษ 

รู้จัก Highly Sensitive Person

Highly Sensitive​ Person คือ คนที่อ่อนไหวง่ายเป็นพิเศษต่อสิ่งต่าง ๆ รอบตัวไม่ได้ผิดปกติแต่อย่างใด เหมือนกับ Introvert และ Extrovert ที่เป็นเรื่องเกี่ยวกับบุคลิกภาพ

หนังสือ “The Highly Sensitive Person” โดย Dr Aron เขาอธิบาย HSP ด้วยอักษร 4 ตัวคือ D.O.E.S.  

D = depth of processing หมายถึงระบบประสาท สามารถ process สิ่งที่มากระตุ้นได้อย่างลึกเป็นพิเศษ

O = overstimulation เป็นผลจาก D depth of processing นั่นคือ เป็นคนที่ถูกกระตุ้นจากสิ่งเร้าได้ง่ายและแรงกว่าคนทั่วไป

E = emotional reactivity and empathy เป็นคนที่มีอารมณ์อ่อนไหวมากกว่าคนส่วนใหญ่

S = sensitive stimuli มีความอ่อนไหวต่อ เสียง กลิ่น แสง การสัมผัส เป็นพิเศษ

Concept หลักของ Highly Sensitive Person  คือ การไวต่อสิ่งแวดล้อม ในหมวด S = sensitive stimuli ประสาทสัมผัสทั้ง 5 จะไวต่อ เสียง กลิ่น แสง การสัมผัส

อีกอย่างหนึ่ง คือ จะไวต่อ Social Stimuli ด้วย คือ เสียง และ สีหน้าท่าทางของคนรอบข้างนั่นเอง ซึ่งความไวต่อสิ่งแวดล้อมนี้

คน ๆ นั้นไม่ได้ตั้งใจจะสนใจทุกรายละเอียดรอบตัว แต่เป็นเพราะธรรมชาติของร่างกายที่แตกต่างจากคนอื่น

HSP vs คนทั่วไป

Highly Sensitive​ Person แตกต่างจากคนทั่วไปตรงที่

1. เซลล์เซลล์ระบบประสาทส่วนการรับรู้ของ Highly Sensitive Person มีความ Active มากกว่า ทั้งที่มีจำนวนเซลล์เท่ากันกับคนอื่น

2. “mirror nueron” หรือประสาทส่วนที่รับรู้พฤติกรรมของคนรอบข้าง ก็มีความ active มากกว่า คือสามารถวิเคราะห์พฤติกรรมของคนรอบข้างได้ลึกซึ้งและรวดเร็ว

3. ในสมองของ HSP ส่วน ventromedial prefontal cortex ที่มีหน้าที่เกี่ยวกับ process อารมณ์ มีการทำงานที่ intense กว่าคนทั่วไป ทำให้ HSP มองเห็นสิ่งธรรมดาในสายตาคนอื่น ให้กลายเป็นสิ่งพิเศษขึ้นมาได้

เช่น ฟังเพลงแล้วซึ้งจับใจ ดูหนังแล้วอินจนร้องไห้

การทำงานของสมองและระบบประสาทที่แตกต่างจากคนอื่นนี่แหละ ที่ทำให้มีลักษณะต่าง ๆ เกิดขึ้นได้หลายอย่างเลย เช่น 

• มีปฏิกิริยาตอบโต้กับสิ่งแวดล้อมเร็ว ทั้งทางอารมณ์และทางร่างกาย

• จะพิจารณา ประมวลผล สิ่งเร้าต่าง ๆ อย่างลึกซึ้ง

• แยกแยะความแตกต่างของสิ่งต่าง ๆ ได้ดี 

• pain threshold จะต่ำ ทำให้รู้สึกเจ็บปวดได้ง่ายและมากกว่าคนอื่น 

• ไม่สามารถรับข้อมูลมาก ๆ ได้ในคราวเดียว
• สิ่งเร้าต่าง ๆ เช่น เสียงทั่วไปเล็กๆ น้อยๆ อาจจะได้ยินชัดเจนมากสำหรับคนที่เป็น HSP หรืออาจจะถึงขั้นสร้างความรำคาญ ความเจ็บปวด ให้ได้

Highly Sensitive Person ควรเป็นที่รู้จัก 

Highly Sensitive Person  การแสดงออกของบางคนอาจจะเป็น การร้องไห้ง่าย เรื่องบางเรื่อง แค่นี้เอง ต้องร้องไห้เลยหรอ

หรืออาจจะเป็นเหนื่อยจนต้องการอยู่คนเดียว การแยกตัวนี้คนอื่นอาจจะมองว่าแปลกแยกได้ ทำไมเขาอยู่คนเดียว ทำไมเขาไม่มีเพื่อน เขานิสัยไม่ดีหรือทำอะไรใครรึเปล่า 

“มันซีเรียสกว่านั้น ถ้าคนไม่รู้จัก ไม่เข้าใจในภาวะนี้”

แต่ถ้าสังคมรู้จักภาวะนี้มากขึ้น จะช่วยลดการตัดสินกันและกันไปได้เยอะมากเลย เรารับได้ไม่ได้หมายความว่าคนอื่นจะรับได้

เพราะมีหลายปัจจัยเลยที่ทำให้ทุกคนแตกต่างกัน อย่าง HSP ที่พูดถึงกันเป็นเรื่องของการทำงานของสมองและระบบประสาท

อยากให้คนที่เป็น HSP ได้ทำความเข้าใจกับตัวเองด้วย บางทีเขาอาจจะมองว่าที่เป็นอยู่มันผิดปกติ แปลกแยก ฉันอ่อนแอ อ่อนไหวเกินไป

แต่การที่เราได้รีเช็คตัวเองและทำความเข้าใจ HSP ก็อาจจะทำให้เราได้มองตัวเองใหม่ด้วย

ข้อเสีย Highly Sensitive Person

1. เสียสมาธิได้ง่าย

ด้วยความที่แบบเราไวต่อสิ่งเร้ารอบตัวแบบมาก ๆ ถ้าเราต้องอยู่ท่ามกลางสิ่งเหล่านั้นเราจะเสียสมาธิได้ง่ายมาก ถ้าต้องทำงานท่ามกลางคนเยอะ ๆ เสียงดังต้องฝืนตัวเอง ก็อาจจะทำให้หงุดหงิด ปวดหัว 

2.ถูกมองว่าเก็บตัว ขี้อาย (บางครั้งถูกว่าเป็น Introvert) ปัญหาเยอะ ข้อจำกัดเยอะ

อันนี้คือคิดว่าหลายคนต้องเจอแน่ๆแหละ แต่เอาจริง Extrovert เองก็เป็น HSP ได้  ถึงจะดูร่าเริง เข้าหาคนเก่ง พูดเก่ง กล้าแสดงออก แต่เขาก็ต้องการเวลาส่วนตัวเช่นเดียวกัน

3.เกิดความเครียดความวิตกกังวลได้ง่าย

4.ต้องใส่ใจดูแลการใช้ชีวิตตัวเองเยอะกว่าคนอื่น (จัดสภาพแวดล้อม)

ข้อดี Highly Sensitive Person

1.Creative

HSP จะมีความครีเอทีฟมากกว่าคนทั่วไป เพราะอย่างที่บอกไปว่าเขาจะฟังเพลงได้ลึกซึ้งกว่าคนทั่วไป ดูหนังเเล้วอินสุด ๆ เพราะเหตุผลตรงนี้แหละทำให้เขาค่อนข้างเข้าถึงอะไรที่ต้องใช้อีโมชันนอลมาก ๆ จินตนาการสูง

2. ละเอียดอ่อน รอบคอบ

Depth processing ที่สามารถ process สิ่งที่มากระตุ้นได้อย่างลึกเป็นพิเศษทำให้คนคิดลึก Critical thinking ละเอียดอ่อน ไม่ด่วนสรุป เข้าใจอะไรสักอย่างแบบลึกซึ้ง 

3.ไวต่อสิ่งที่เป็นอันตราย ไม่ว่าจะเป็นสิ่งแวดล้อมหรือบุคคล

4.ไวต่อความรู้สึกคนรอบข้าง ทำให้เข้าใจคนรอบข้างได้ดี การใช้จุดนี้ของตัวเองในการเอาใจใส่คนที่เรารักและรักเรามากขึ้น อาจจะช่วยพัฒนาความสัมพันธ์ให้ดีขึ้นกว่าเดิม

การโฟกัสที่ข้อดีของการเป็น HSP ด้วยสำคัญมาก ไม่อยากให้เศร้ากันเกินไปว่า เห้ย ร่างกายมันเป็นของมันเอง ควบคุมไม่ได้

เราจะทำอะไรไม่ได้เลยหรอเนี่ย อยากบอกว่า ไม่เป็นไรนะ เพราะการเป็น HSP มีข้อดีเหมือนกัน

รีเช็คตัวเอง

นักจิตวิทยาจะสร้างคำถามที่เกี่ยวข้อง จากนั้นจะประมวลผลโดยพิจารณาจากคำตอบโดยเฉลี่ย ยกตัวอย่างคำถามใน Self-test นั้น

เช่น คุณจะไวต่อแสง สีกลิ่น ,คุณตกใจง่าย ,ความรู้สึกของผู้คน มีผลต่อเรา,รำคาญเสียงดัง เสียงรบกวน ประมาณนี้ค่ะ ถ้าสนใจสามารถเข้าไปลองได้ เว็บ hsperson ของไทยเองก็มีเช่นกัน

อีกอย่าง คือ สามารถศึกษาเกี่ยวกับอาการได้เลย ถ้าเราพบว่าเราเป็นแบบนั้นซะจนกระทบกับชีวิตประจำวัน อาจจะต้องปรึกษาหมอขอความช่วยเหลือ

เป็น Highly Sensitive Person อย่างไรให้มีความสุข

เราต้องรู้จักข้อจำกัดของตัวเอง ว่าเราไวต่อสิ่งไหนเป็นพิเศษ แสง สี กลิ่น และออกแบบชีวิตของตัวเองให้เข้ากับสิ่งที่ตัวเองเป็น

เช่น ไวต่อแสง ก็ลองปรับสภาพแวดล้อมในเซฟโซนของตัวเองให้เหมาะกับเรา เพราะ Key point คือ หา “Down Time” ให้ตัวเอง เวลาส่วนตัว ที่เราจะได้อยู่กับสิ่งที่เราสบายใจ ไม่มีสิ่งเร้าเหล่านั้นมากระตุ้น

ช่วง Down Time ตรงนี้ เราอาจจะคิดอะไรที่มันสร้างสรรค์ออกมาได้ และยังได้พักตัวเองอยากสิ่งกระตคุ้นภายนอกเวลาที่เราเข้าสังคม เพราะเอาเข้าจริง สิ่งเหล่านั้นมันห้ามได้ยากมาก

การจำกัดสิ่งแวดล้อมสำคัญ เพราะถ้าเราปล่อยให้สิ่งต่าง ๆ กระทบเราไม่หยุดไม่หย่อน เราจะเหนื่อยและพลังงานน้อยจนกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันได้ เช่น ปิด notification โทรศัพท์ตอนนอน

• การใช้อุปกรณ์ต่าง ๆ ตัดสิ่งรบกวน เช่น แว่นกันแดดป้องกันแสง การใช้ หูฟังตัดเสียงรอบข้าง เป็นต้น
• การดูแลข้าวของเครื่องใช้เล็ก ๆ น้อย ๆ เช่น เสื้อผ้า ตัดป้าย ตัดส่วนที่หลุดลุ่ย ออกให้หมด จะได้ไม่รู้สึกรำคาญ จุ๊กจิ๊กอยู่ตลอดเวลา
• ลองจัดบ้าน ให้มีส่วนหนึ่งหรือห้องหนึ่งสำหรับพักผ่อน ไม่มีสิ่งรบกวน เมื่อไหร่ที่พลังงานน้อยจะได้เข้าไปอยู่ตรงนั้น เอาง่าย ๆ คือเหมือนการจัดเซฟโซนให้ตัวเอง

Highly Sensitive​ Person ไม่ใช่ความผิดปกติ แต่เป็นเรื่องบุคลิกภาพ เราหาอะไรที่เหมาะกับเรา ทั้งสภาพแวดล้อม และสังคม ส่วนจุดไหนที่เรารู้สึกว่ามันคือข้อบกพร่อง

อยากแก้ไข ก็ค่อยๆ แก้ไปทีละนิดๆ ถือเป็นการพัฒนาบุคลิกภาพไปในตัว 🙂

อ้างอิง

What is a highly sensitive person?

Why Highly Sensitive People Have ADHD

เจาะไจออนไลน์

What Is a Highly Sensitive Person (HSP)?

หลังอยู่ในสถานที่มืดเป็นเวลานาน…ควรปรับการทำงานของดวงตาอย่างไร?