การคิดลบ กับตัวเอง ไม่ได้มีข้อเสียเพียงอย่างเดียวแต่การคิดลบก็มีข้อดีที่ทำให้เราได้พัฒนาตัวเอง เรียนรู้ตัวเองจากความคิดเหล่านั้น

 

บทความนี้ Alljit ร่วมกับ คุณรัชดาภรณ์ ศรีวิลัย นักจิตวิทยาคลินิก พูดคุยในทุกประเด็นในเรื่องสุขภาพใจ การคิดบวก การคิดลบ คิดแบบไหนส่งผลดีกับตัวเรากันแน่?

การคิดลบ ในทางจิตวิทยาหมายถึงอะไร?

การมองโลกในแง่ร้ายหรือแง่ลบ เกิดจากประสบการณ์ส่วนตัวที่สะสมมา ส่งผลให้เรามีทัศนคติที่ไม่ดีต่อสิ่ง ๆ นั้น เช่นเมื่อเรารู้สึกว่าไม่ชอบใครซักคน เราก็จะมองด้วยทัศนคติของเราเองว่า

 

ทำไมคนนั้นทำนิสัยไม่ดีแบบนั้น? ซึ่งคน ๆ นั้นอาจจะไม่ใช่คนแบบนั้น หรือที่เรามองเห็นไม่ใช่ทั้งหมดของเขา เพียงแต่เป็นเพราะเรามองคนนั้นผ่านมุมมองของเราแค่มุมเดียว 

การคิดลบ การมองโลกในแง่ร้ายกับตัวเอง

เกิดจากประสบการณ์ปลูกฝังจนกลายเป็นความเชื่อว่าตนเองดีไม่พอ หรือมีแต่ด้านลบ ไม่สามารถพัฒนาให้เป็นคนดีได้ เช่น ตัวฉันไม่มีค่า ตัวฉันดีไม่พอ ฉันไม่เก่ง เป็นต้น

คนที่มองโลกในแง่ดีแตกต่างกับโลกสวยไหม?

คนที่มองโลกในแง่ดี คือ คนที่มองให้สอดคล้องกับความเป็นจริง ไม่ยึดติดกับอดีตที่ไม่ดี อยู่กับปัจจุบัน 

 

คนที่โลกสวย คือ คนนั้นอาจจะไม่เคยเจอสถานการณ์ที่แย่ที่เลวร้ายในประสบการณ์ชีวิตที่ผ่านมาเลยจริง ๆ ก็เป็นได้ ซึ่งส่งผลให้คนนั้นจะไม่มีความคิดด้านลบเลย หรือคิดว่าสถานการณ์ไม่มีทางแย่ลง

 

เหมือนเด็กที่ทำบางอย่างไปโดยไม่ได้คิดก่อนเพราะไม่รู้ ไม่มีประสบการณ์ ซึ่งจะอันตรายมาก หากวันหนึ่งคนนั้นต้องพบเรื่องเลวร้ายที่ตัวเองไม่อาจคาดการณ์ได้

เมื่อเรารู้สึกไม่ไหวจริง ๆ เราจะคิดบวกได้จริงไหม

เราควรหาตัวเลือกของความคิดให้แตกต่างไปจากสิ่งที่คิดอยู่ การคิดบวกในที่นี้หมายถึงการบวกตัวเลือกทางความคิด เช่น เมื่อเรามีความคิดว่า

 

“ทำไม” ตัวเราถึงไม่ดี อาจจะเพิ่มหรือเปลี่ยนความคิดเป็นว่า ตัวเราไม่ดี “ยังไง” จะเห็นได้ว่าทั้งสองความคิดนี้ยังคงอยู่ในกรอบของความกล่าวโทษตัวเอง

 

แต่เมื่อลองพิจารณาดี ๆ แล้วจะเห็นว่า ความคิดที่ว่า “ตัวเราไม่ดียังไง” จะสามารถพัฒนาไปสู่การหาคำตอบของการพัฒนาตนเองให้ดีขึ้นได้

 

ซึ่งที่กล่าวมานั้นไม่ใช่ว่าเมื่อเรารู้สึกไม่ดีแล้วแค่เปลี่ยนความคิดแล้วทุกสิ่งจะดีขึ้นในทันที แต่ต้องมีกระบวนการฝึกฝนตนเอง ฝึกคิดในแง่ดีบ่อย ๆ 

ข้อดีข้อเสียของ การคิดลบ

แท้จริงแล้วการคิดลบหรือการคิดว่าสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจะเป็นไปในทางที่เลวร้าย นั้นเป็นสัญชาติญาณการเอาตัวรอดของมนุษย์ ทำให้เราไม่ประมาท รู้จักป้องกันตัวเอง

 

ซึ่งเป็นข้อดี แต่ต้องคิดอย่างพอดี ไม่มากจนเกินไป เพราะอาจทำให้อารมณ์ในด้านลบเกิดง่าย จนเกิดเป็นความวิตกกังวลได้

คนที่มองโลกในแง่ร้าย เขาจะรู้ตัวไหม?

บางคนรู้ตัว แต่อาจจะยังไม่พร้อมปรับปรุงแก้ไข เพราะอาจยังเห็นว่าเป็นข้อดี หรือเหมาะสมกับตัวเอง ซึ่งแต่ละคนไม่เหมือนกัน เขาคนนั้นอาจจะมีความคิดในแง่ร้ายแต่ดำเนินชีวิตได้อย่างปกติสุขก็ได้

 

ส่วนบางคนที่ไม่รู้ตัว เกิดจากความเคยชินของการคิดด้านลบ ซึ่งถ้ามากไปก็อาจส่งผลร้ายอย่างที่กล่าวในตอนต้น

เมื่อเรารู้ตัวว่าเป็นคนคิดลบ และอยากเปลี่ยนแปลงตัวเอง จะมีวิธีจัดการอย่างไร?

เริ่มจากพิจารณาความคิดด้านลบที่เกิดขึ้นกับตัวเรานั้น นำไปสู่อารมณ์แบบไหน เช่น คิดว่า ตัวเองไม่ดี ไม่มีค่า แล้วส่งผลให้ตัวเราเศร้า ก็ให้พิจาณาตัวเองต่อไปอีกว่า ความเศร้าที่เกิดขึ้นนั้นมากน้อยระดับไหน

 

ถ้ารับรู้ตัวเองแล้วว่าความคิดนั้นส่งผลเสียมาก ก็ต้องเริ่มกลับมาจัดการตั้งแต่ตอนต้นที่เริ่มคิด โดยเปลี่ยนวิธีคิด เช่น ตัวเรายังมีคุณความดีอื่น ๆ ที่ยังเป็นเราอยู่บ้างหรือไม่ การเปลี่ยนความคิดเป็นกระบวนการที่สามารถฝึกฝนได้ 

การไปพบนักจิตวิทยาช่วยได้ไหม

นักจิตวิทยาจะฝึกคนไข้ ตรวจสอบความคิดของตัวเองที่จะนำไปสู่อารมณ์ต่างๆ ฝึกให้ยอมรับความเป็นจริงว่าความคิดลบสามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน เมื่อคิดลบจะทำยังไงให้เรารู้เท่าทันอารมณ์ด้านลบ

 

เพื่อที่จะพัฒนาตนเองให้อยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างปกติสุข

ถ้าเราต้องอยู่กับคนที่มีความคิดในแง่ร้าย เราจะทำอย่างไร?

อันดับแรกคือให้เรามีสติรู้ตัวเองและอย่าไปซึมซับพฤติกรรมนั้นมาเป็นของตัวเรา ต่อมา ควรให้คำแนะนำหรือสะท้อนความคิดด้านบวกให้คนนั้น

 

นำเสนอทางเลือกของความคิดที่เป็นด้านบวกให้คนนั้นพิจารณานำไปปรับใช้ แต่เราจะไม่พยายามเปลี่ยนคนนั้นให้ได้ในทันที 

ถ้ามีคนคิดลบกับเรา จะทำอย่างไรดี?

อย่างที่กล่าวในตอนต้น ความคิดลบเกิดจากทัศนคติและมุมมองของผู้คิด ถ้ามีคนที่เขาตัดสินเราไปแล้วว่าเราเป็นคนไม่ดี และคิดลบกับเรา ก็คงทำอะไรไม่ได้ ใช้วิธีหลีกเลี่ยง น่าจะเป็นทางเลือกที่ดีที่สุด

ข้อดีของการคิดบวก

แน่นอนว่าการคิดบวก คิดด้านดี ก็จะส่งผลต่ออารมณ์ด้านดีที่จะเกิดกับตัวเราเอง คนที่คิดในแง่ดีไม่ใช่คนโลกสวย แต่คือคนที่มองโลกให้สอดคล้องกับความเป็นจริง

 

ไม่คิดเกินเหตุเกินผลของสถานการณ์ที่อยู่ต่อหน้า และเมื่อเราเป็นคนที่แสดงอารมณ์ในด้านดี อยู่เป็นประจำ ก็จะส่งผลให้คนรอบข้างอยากที่จะเข้าหาเรามากขึ้นด้วย